Geleceğin Ekonomisi
Merhaba,
Şu an okumuş olduğum kitapta yazan bir cümle sebebiyle bu yazımı hazırlamaya karar verdim. ChatGPT’inin önerdiği bir kitap: 21. Yüzyılda Kapital. Yazarı ise Thomas Piketty. Biraz kısa bir içerik olacak diğerlerine göre. X’e yazacağıma buraya yazayım istedim.
Kitap tavsiyeleri konusunda ChatGPT’yi(4o veya o1 preview) şiddetle öneririm. Sevdiğiniz kitabı söyleyin, içinde ilginizi çeken alanlardan bahsedin ve size kitap önermesini isteyin.
Şöyle diyor Thomas Piketty: “.. Bu çalışmalardan sonra vardığım ilk sonuç, ekonomik determinizm’e itimat edilmemesi gerektiğidir. Zenginliğin paylaşımının tarihi daima son derece politik bir tarih olagelmiştir ve onu tamamen ekonomik mekanizmalara indirgemek mümkün değildir”
İtirazım olan konu tam olarak Piketty’nin yapmayın dediği şey. Yani ekonomik determinizm pekâlâ mümkündür ve hatta ekonomi determinist olmalıdır ki iktisatçıların öngörüleri tutabilsin. Ama siz ekonomiyi sadece somut vergilendirme ve mali işlem kayıtları üzerinden ölçerseniz, öngörülerinizi buna göre yaparsanız sadece mevcut anın bir resmini çekebilirsiniz, daha fazlasını yapamazsınız, ki yapamıyorlarda.
Daron Acemoğlu’nu düşünün, ki bu adam iktisatçıların en iyilerinden, yani Nobel’i var. Ama bırakın gelecek öngörüsünü tarihi yorumlarken bile sapıtıyor saçla sapan laflar ediyor. Bu problem Acemoğlu’yla la ilgili değil aslında, iktisatta genel bir problem var.
Yukarıda paylaştığım alıntıdan şöyle bir ibare var: “Zenginliğin paylaşımının tarihi daima son derece politik bir tarih olagelmiştir”. Problem bence tam olarak buradaki iktisadı dar bir alana sıkıştıran anlayışın kendisinde. Mevcut iktisat sadece kapital ile doğrudan etkileşen şeyleri ölçümlenmesi üzerine temellenmiş bir bilim dalı. Ancak bu gerçekte böyle değildir. Kapital ile dolaylı yollardan etkileşen etkenlerin de ölçümü yapılmalıdır ve politika da bunlardan birisidir. Ekonomi ve politika ayrı şeyler gibi düşünülmemelidir. Bu tabi ki mevcut ölçüm kalemleri gibi somut net veriler vermez bize, ama matematikte zorlandığımız zaman nasıl kümeleme işlemleri yapıyorsak, nasıl kuantum fiziğinde bu stratejiyle belli bir aşama kaydettiysek aynı şeyi ekonomi üzerinde de yapabiliriz.
Bu tamamen yapılmayan bir şey de değil aslında. Acemoğlu da tarih üzerinden politikayı ekonomiye dahil etmeye çalışanlardan birisi. Ama ortada bir bilimsel yöntem, bir metodoloji olmayınca, “Atatürk yerel halkla iş birliği yapmalıydı” gibi laflar da edebiliyor. Genelde tarih üzerinden iktisada yeni parametreler eklemek isteyen iktisatçılar oldukça fazla. Ama yapabilecekleri en iyi şey Hegel’in diaklektik yöntemi. Peter F. Drucker gibi bu yöntemi çok iyi uyguladığını düşündüğüm bilim insanları var. Ancak Acemoğlu bunu beceremiyor.
Sadece politika da değil, bence evrende var olan her şey ekonomiye indirgenebilir ve ölçülebilir. Politika, savaşlar, hastalıklar, kültürel eğilimler, hatta düşünceler. Öyle ki, bu aşağıda yazdığım bilindik kapital konusuyla uzaktan yakından alakası olmayan hipotezin ana dayanağı ekonomi. Entropi, evrimsel psikoloji ve enerjininin korunumu yasalarından bir ekonomi modeli üretilmesi ve çalıştırılarak evrenin bu modele göre ölçülmesi. Benim ekonomik modelim öyle geniş ki, şu an bildiğimiz ekonomi kapsam olarak çok küçük kalıyor yanında.
İşte bence ihtiyacımız olan şey buna benzer disiplinlerarası bir genişleme, bir birleşme. İktisadın ve iktisatçıların tanımı değiştirilmeli, eğitimi güncellenmeli, işin içine sosyoloji tarih gibi beşeri bilimler, evrimsel psikoloji, psikanaliz gibi bilim dalları dahil edilmelidir. Bu sayede iktisatçılar bir balon olmaktan kurtulabilir, görünmez el daha görünür olabilir ve ekonomi çok daha farklı bir bilim dalı haline gelebilir.
Ekonomi kişisel olarak benim için en az kuantum fiziği kadar ilgi çekiçi ve gizemli bir alan. Çünkü evrende var olan(fiziksel sanal) her şeyi bir ekonomik modelin içine alıp evreni bir bütün olarak ölçebilirsiniz. Bunu ölçümü başka bir şeyle yapamazsınız.
