Freud ve Ölümsüzlük

Merhaba,

Bu yazımda Freud’un beni çok etkilemiş ama nedense pek bilinmeyen bir sözünü yorumlayacağım. Freud’un pek çok anlama gelmeye müsait olan bu lafını aslında neden söylemiş olabileceği hakkında tahminlerde bulunacağım. Freud’un çalışmalarını doğrulamaya veya çürütmeye çalışmayacağım. Sadece bu deyişin çalışmalarıyla olan ilgisine değineceğim. İşte o meşhur deyiş:

“İnsan ölümsüz olma yolunda ilerleyen bir töz’ün ölümlü taşıyıcısıdır. Tıpkı kendinden önce olduğu gibi sonra da varolmaya devam edecek bir mülkün geçici bir süre sahibi olan bir mirasçı gibi.”

Freud bunu yanılmıyorsam Narsizm üzerine yazdığı bir kitabın içeriğinde kullanıyordu. Ama bu sorunun cevabını Freud’un spesifik olarak yaptığı bir çalışmanın içerisinde ararsak, mesela aynı kitabın içinde deyişi sadece narsizm ile ilişkilendirmeye çalışırsak, bence hata ederiz. Bu deyiş Freud’un çalışmalarının tümümü kapsayabilme yeteneğine sahiptir.

Bu cümleden biraz metafizik kokusu almış olabilirsiniz. Benim aklıma ilk gelen şey Spinoza olmuştu, ne alaka filan demiştim. Çünkü Freud daha çok sanatı kullanır, doğrudan atıf yaptığı filozof çok azdır. Ama olayın bu kadar basit olmadığını Freud’u okuyup anladıkça idrak ettim.

Freud’un töz’ü nedir?

Freud’un libido dediği şey bir enerjidir, yaşam enerjisidir ve ana besini cinselliktir. Freud’un töz olarak bahsettiği şey de bu enerjidir. Libido taşıyıcısında(yani bizde) mümkün olduğu kadar uzun yaşamaya, çoğalmaya çalışır. Ama artık taşıyıcı işe yaramaz duruma geldiğinde(yani yaşlandığımızda) libido kendisini bu taşıyıcıdan dışarı atmaya çalışır. Çünkü onunla artık işi bitmiştir. Taşıyıcı, tözün yani yaşam enerjisinin artık hiçbir işine yaramamaktadır. Ancak bu ayrılık süreci kolay bir ayrılık olmaz. Töz ancak taşıyıcı ölürse bulunduğu yerden çıkabilir. Bunun için de taşıyıcıya ölüm içgüdüsü yükler. Veya ölüm içgüdüsü libonun yokluğu da olabilir, emin değilim. Freud’un pek çok çalışması ikinci seçeneğin daha olası olduğunu gösteriyor, ama dediğim gibi benim taraf olduğum bir şey değil bu mesele.

Tekrar deyişimizi hatırlayalım ve final açıklamasıyla bitireyim:

“İnsan ölümsüz olma yolunda ilerleyen bir töz’ün ölümlü taşıyıcısıdır. Tıpkı kendinden önce olduğu gibi sonra da varolmaya devam edecek bir mülkün geçici bir süre sahibi olan bir mirasçı gibi.”

Yukarıda da anlattığım üzere, Freud(bence) bu deyişle şunları söylemek istemiştir veya böyle bir şeye inanıyordur: Ölümsüz olabilme yolunda ilerleyen bir töz vardır(libido, yaşam enerjisi). Bu töz, evrimi ve insanı kullanarak sürekli gelişir. Her bir taşıyıcı insandan taşıyıcının sağlığı süresince faydalanır, alacağını alır. İşi bittiğinde de onu öldürür. Süreç böyle devam edecektir ve töz bir gün kendisini gerçekleştirecek, yani ölümsüz olabilecektir. Bu zaman geldiğinde artık taşıyıcı ve tözün ayrımı ortadan kalkacaktır. Taşıyıcı artık sadece geçici süreliğine işe yarayan bir araç olmaktan çıkacak töz’ün kendisi haline gelecektir. Töz kendisini gerçekleştirdiğinde artık ölüme ihtiyaç da kalmayacaktır.

Şimdi yukarıda yaptığım açıklamalarda, deyişte tek dışarıda kalan kısma, yani mirasçı metaforuna gelelim: Taşıyıcının bu süreçte, töz ile girdiği etkileşimde kendisine sağladığı tek katma değer de bu deneyimin kendisidir. Taşıyıcı olması karşılığında töz’ü ve onun potansiyelini kısıtlı olarak da olsa deneyimleyebilir. Taşıyıcının bu ticaretteki tek çıkarı da budur.

Bu yazıyı daha da uzatabilirim, iddialarımı destekleyen pek çok karşılaştırma yapabilirim. Ama bence buna gerek yok. Bu açıklamanın yeteri kadar açık ve temiz olduğunu düşünüyorum.